HRUBIESZÓW
Hrubieszów (aż do 1802 r. Rubieszów) to
najdalej wysunięte na wschód miasto Polski. Położone jest nad Huczwą, dopływem
Bugu, w odległości 5 km od granicy z Ukrainą. Przypuszcza się, że istniał tu, na
wyspie oblanej wodami Huczwy, ruski gród obronny należący do Grodów
Czerwieńskich. Pierwsza wzmianka o Hrubieszowie pochodzi z 1254, jako osadzie
wśród lasów, posiadającej dwór myśliwski. Rolę stanicy myśliwskiej będzie pełnił
jeszcze w czasach jagiellońskich, co zostało uwiecznione w jego herbie
wyobrażającym jelenią głowę, między rogami której umieszczone są dwa krzyże z
napisem wokoło, nadanym przez króla Zygmunta Augusta (w poł. XVI w.).
W 1366 wraz z całą Rusią Czerwoną został przyłączony do Polski. Prawa miejskie
magdeburskie Hrubieszów uzyskał w roku 1400 z rąk Władysława Jagiełły.
Prawdopodobnie w końcu XIV w. wzniesiono drewniany zamek, będący siedzibą
starosty. W latach 1411, 1413, 1430 gościł w nim fundator miasta – król
Władysław Jagiełło. Duże znaczenie dla miasta miał przywilej wydany przez
Kazimierza Jagiellończyka nakazujący zmierzającym z Rusi na Mazowsze, Śląsk i
Wielkopolskę wybieranie drogi przez Hrubieszów.
Pomyślny rozwój przerwały najazdy Tatarów, którzy w latach 1498–1626
wielokrotnie grabili i niszczyli miasto. W 1661 r. zniszczony został
hrubieszowski zamek. W wyniku I rozbioru Rzeczypospolitej Hrubieszów znalazł się
w zaborze austriackim, pod którym pozostał do roku 1809.
W 1800 r. wsie dawnego starostwa kupił Stanisław Staszic, który w 1816 r. na
swoich dobrach założył fundację „Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie”. Była to
pierwsza w Europie organizacja przedspółdzielcza, działająca do 1945 r.
W połowie XIX w. Hrubieszów był drugim co do wielkości (po Lublinie) miastem
guberni lubelskiej. Miasto rozwijało się szybko, w 1909 r. liczyło 15 tys.
mieszkańców. Od początku swego istnienia było miastem wielokulturowym, obok
Rusinów i Polaków, już od XV w., osiedlili się tutaj Żydzi.
W 1915 r. w czasie I wojny światowej do Rosji przymusowo ewakuowano ludność
prawosławną. W sierpniu 1920 roku toczyły się tu walki z sowieckim najeźdźcą. W
październiku 1920 garnizon w Hrubieszowie został przydzielony do 2 Pułku
Strzelców Konnych.